'Làng Cam' trên đất Việt: Già làng uy tín Rơ Mah Blơi

Từ người chạy trốn họa diệt chủng đến trụ cột của cộng đồng

Đường vào làng Triêl, xã Ia Pnôn, Gia Lai bây giờ không còn là con đường đất đỏ nhão nhoẹt, trơn trượt như nhiều năm trước. Con đường nhựa hiện nay giúp xe cộ lưu thông dễ dàng. Hàng hóa nông sản của bà con cũng vận chuyển từ nương rẫy về nhà thuận lợi.

ẢNH: TRẦN HIẾU

Trên đường vào làng là bạt ngàn cao su, cà phê, điều cùng nhiều loại cây trồng khác. Nhiều ngôi nhà khang trang được xây dựng hai bên con đường nhựa vào làng. Khu dân cư trù phú đã thành hình nơi vùng biên ải xa xôi của miền tây Gia Lai.

Ở đấy, ngôi nhà của già làng Rơ Mah Blơi khá nổi trội, được xây dựng theo kiến trúc hiện đại, nổi bật giữa không gian xanh mướt.

Già làng Rơ Mah Blơi tỏ ra dè dặt, hỏi han kỹ càng khi có người lạ đến nhà. Đấy cũng là thái độ của nhiều người dân biên giới khi thấy người lạ hay những dấu hiệu khả nghi, họ đều báo cho các chiến sĩ đồn biên phòng, chính quyền. Mãi đến khi được giới thiệu là PV Báo Thanh Niên, ông mới thay đổi sắc mặt, tươi cười chào đón.

Người đàn ông với ký ức đau thương, cùng gia đình, người làng chạy loạn sang nương nhờ đất Việt lánh nạn đã vượt lên hoàn cảnh để trở thành “điểm tựa” của làng. Nhắc đến chuyện xưa, ký ức trong ông ùa về. Ông kể: “Năm 1978, trước sự tàn sát của bọn Pol Pot, gần 40 hộ dân của làng Lâm, xã Pó Nhầy, huyện Ozadav, tỉnh Nattarakiri, Vương quốc Campuchia đã vượt qua biên giới để đến đây nương nhờ”.

ẢNH: TRẦN HIẾU

Khi ấy, nhiều người đã lả đi vì đói và mệt. Người dân Jrai ở đây cùng cán bộ địa phương và bộ đội đã cưu mang, giúp đỡ. Nhiều người đưa thóc giống ra giã gạo để nấu cháo giúp người lánh nạn. Với bàn tay trắng, họ cùng nhau dựng xây gia đình, bám trụ với đất, với làng để làm ăn. Nhiều nhà giờ đây đã có của ăn của để. Riêng già Blơi có gần 2 ha cao su tiểu điền, 1 ha điều và đàn bò hơn 10 con với thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Rời mảnh đất nơi mình sinh ra để lánh nạn diệt chủng gần nửa thế kỷ, già làng Rơ Mah Blơi đã xem đất Việt là quê hương thứ hai. “Sau khi sang VN, mình và nhiều hộ dân khác được chính quyền cấp đất sản xuất, đất xây nhà. Cuộc sống dần ổn định, tôi tham gia lực lượng dân quân và có 11 năm làm công an viên, làm cán bộ bán chuyên trách của xã, sau đó về làm bí thư chi bộ và được bà con tin tưởng bầu làm già làng”, ông kể.

Đặc biệt, ông luôn là cầu nối kịp thời chuyển tải những thông điệp của chính quyền đến người dân và cũng giúp dân chuyển tải những nguyện vọng của họ để cấp ủy, chính quyền địa phương kịp thời giải quyết, góp phần giúp thôn làng biên giới bình yên. Chính vì những đóng góp xuất sắc này, ông đã được Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và chính quyền các cấp tuyên dương.

Những đóng góp thiết thực

Chừng 10 năm trước, nạn tảo hôn diễn ra khá nhiều ở xã Ia Pnôn nhưng mấy năm gần đây vấn đề này đã được giải quyết dứt điểm. Có được kết quả ấy là sự đóng góp rất lớn của già Rơ Mah Blơi. Ông chính là người phối hợp với xã, mặt trận và các tổ chức đoàn thể, xây dựng hương ước của làng: nếu gia đình nào để con tảo hôn phải kiểm điểm trước cộng đồng, dòng họ. Cùng với đó, ông thường xuyên cùng Bộ đội biên phòng, người có uy tín đến từng gia đình, tuyên truyền vận động, giúp họ hiểu được hệ lụy của việc tảo hôn.

ẢNH: TRẦN HIẾU

Nói về việc tuyên truyền vận động người dân trong làng, già Rơ Mah Blơi cho biết: Làng mình có 95 hộ với gần 800 nhân khẩu, trước đây người dân chưa am hiểu pháp luật, nên còn tình trạng tảo hôn, xâm lấn đất rừng, vi phạm quy chế quản lý bảo vệ biên giới. Người dân chưa hiểu thì mình phải phối hợp với các lực lượng để tuyên truyền, vận động. Mưa dầm thấm lâu, nhiều người trong làng đã nghe lẽ phải. Họ tích cực làm ăn, xây dựng cuộc sống có của ăn của để từ nơi đã cưu mang họ, cưu mang cha mẹ họ thoát nạn diệt chủng.

Già Blơi cho biết thêm: “Nếu tính cả cha mẹ mình nữa thì đến nay đã có 4 thế hệ đến đây. Họ làng mình cũng đã ở bên này cả rồi. Ai cũng đã có quốc tịch VN. Con cái được hưởng tất cả quyền lợi của công dân VN. Chỉ thương nhất những người thân bên kia biên giới đã gặp họa diệt chủng Pol Pot. Họ đã không may mắn như mình”.

Không chỉ tích cực vận động, tuyên truyền mà già Rơ Mah Blơi còn đi đầu, làm trước để mọi người noi theo. Ông chính là người đầu tiên đưa cây cao su tiểu điền vào trồng để thay thế diện tích cây điều già cỗi, làm chuồng chăn nuôi xa khu vực nhà ở để giữ vệ sinh… Việc tuyên truyền của ông cũng gắn liền với thực tế, vừa tự làm cho gia đình mình để người dân trong làng tận thấy hiệu quả.

ẢNH: TRẦN HIẾU

Ông nhớ cách đây gần cả chục năm trước, đùng một cái ông cho người chặt luôn gần 2 ha điều già cỗi để trồng cao su. Nhiều người trong làng xì xào: “Blơi nó nghĩ sao vậy. Vườn điều bỏ rẻ đi thì mỗi năm cũng thu được vài triệu đồng. Trồng mì thì lúc được lúc không. Khéo rồi thua cuộc mất”.

Ông đã có tính toán trước rồi cho đào hố, cải tạo đất, mua cây giống cao su về trồng. Vườn cao su hợp đất, lớn nhanh. Thấy vậy bà con làm theo. Giờ diện tích cao su tiểu điền của làng đã gần 300 ha. “Mỗi ngày, mình cạo mủ bán được 700.000 đồng. Cứ cạo suốt 8 tháng thì dừng cho vườn nghỉ rồi sau đó cạo tiếp. Cạo nhanh thì chỉ cần 1 nhân công là đủ. Chỉ khi bón phân, làm cỏ thì cần thêm vài người. Nói chung, không phải tốn quá nhiều công. Người ở làng nhờ vườn cao su đã có thu nhập tốt”, già Rơ Mah Blơi vui vẻ kể.

Là thế hệ thứ 3 từ Campuchia cùng người thân lánh nạn chế độ diệt chủng Pol Pot – Ieng Sary, sang định cư ở xã Ia Pnôn, chị Siu H’loan (năm nay 21 tuổi) nói rằng vẫn thỉnh thoảng nghe ông bà, cha mẹ mình nói về những đau thương, mất mát trong thời ly loạn, diệt chủng.

“Mình còn nhớ hồi đó ba mẹ qua đây đi làm suốt mà vẫn khổ, cứ như cái túi đựng tiền bị thủng á. Rồi mọi người trồng được cà phê, điều, nuôi được bò… Cuộc sống bớt khổ dần. Nhiều nhà có tiền, xây nhà mới, mua thêm đất trồng cây. Thanh niên lớn lên không học tiếp nữa thì đi làm công nhân cạo mủ cao su. Mọi người trong làng có cuộc sống khá lên”, chị H’loan nói.

Dọc con đường vào xã Ia Pnôn hôm nay đã xuất hiện những khu dân cư trù phú. Sự đổi thay đó không dễ dàng. Đó là sự nỗ lực của chính quyền, những đơn vị kinh tế quốc phòng đóng quân trên vùng biên ải. Đấy là các chiến sĩ biên phòng luôn sâu sát vì cuộc sống bình yên từ thôn làng. Và hơn hết, sự nỗ lực của người dân đã giúp họ có cuộc đổi thay này.

Bà Lê Thị Khánh Hòa, Phó bí thư thường trực Đảng ủy xã Ia Pnôn, nhận xét: “Già làng Rơ Mah Blơi có uy tín cao trên địa bàn. Ông luôn gương mẫu đi đầu trong mọi việc, từng là cán bộ của xã nên già am hiểu pháp luật, đồng thời hiểu phong tục tập quán của người địa phương nên mọi người rất nghe theo”. (còn tiếp)