Từ xa xưa, quan niệm của ông bà mình ‘làm chi thì làm, đừng để động mồ động mả’. Đất thấp, nước phèn, quan tài nhỏ thì dễ sụp, do đó họ mới ráng làm quan tài to, gỗ tốt.
Sáng sớm, phía trước sân trại hòm Phước Thiện Thọ ở đường Tôn Thất Thuyết, phường 4, quận 4 cũ (nay là phường Khánh Hội, TP.HCM), tiếng cưa gỗ, đóng đinh vang lên lốc cốc pha lẫn tiếng rít của những cuộn bóng kiếng kéo căng ra để bọc quan tài. Một nhóm thợ đang lắp ráp nắp áo quan cỡ lớn. Một nhóm khác đang tỉ mỉ quấn lại những cỗ quan tài để bảo quản lâu hơn, tránh ẩm thấp, mối mọt… Họ vừa làm vừa trò chuyện, gương mặt ai cũng thấm đẫm mồ hôi.
Chú Mười ngồi bên, rít điếu thuốc, mắt lim dim dõi theo từng nhát búa. “Miền Nam mình lạ vậy đó con. Quan tài phải to, dài, rộng, nhìn vô mới thấy mát dạ”.
Người miền Bắc thường dùng quan tài nhỏ, gọn, chắc tay. Ngược lại, ở miền Nam, hễ có đám tang là thấy quan tài to
ẢNH: DƯƠNG TRANG
“Ngôi nhà cuối” của người ra đi ở miền Nam
Theo chú Mười, người miền Bắc thường dùng quan tài nhỏ, gọn, chắc tay. Ngược lại, ở miền Nam, hễ có đám tang là thấy quan tài to sù sụ, hoa văn chạm khắc cầu kỳ, sơn son thếp vàng.
“Người miền Nam coi quan tài như ngôi nhà cuối đời. Nhà càng rộng, nằm càng thoải mái. Nhỏ họ không chịu đâu. Ai cũng nói: ‘Mẹ cha cực cả đời, chết cũng phải cho nằm chỗ thoải mái'”, chú Mười cho hay.
Chỉ tay lên một cỗ áo quan vừa hoàn thiện, với vỏ ngoài là gỗ hương, bên trong lót nhung đỏ, hương thơm gỗ trầm ấm phảng phất. Chú Mười cho biết kích cỡ áo quan thường dài 180 cm, rộng 40 cm để phù hợp với vóc dáng người Việt. Đối với những người dài hơn, to hơn, thường khi mất, gia đình sẽ chuẩn bị để đóng áo quan thay vì mua ở ngoài.
“Mấy nhà khá giả thì chọn áo quan gỗ hương, gỗ trai, vừa bền lâu, vừa giữ được bộ xương sạch, tránh bị mối mọt. Người ta tin rằng mồ mả mà sạch thì con cháu làm ăn phát đạt”, chú Mười nói thêm.
Cũng theo chú Mười, xét theo điều kiện khí hậu, đất đai, thổ nhưỡng thì ở miền Nam đất mềm, tơi xốp, dễ sụt lún, xưa lại hay thả trâu bò rong ruổi khắp đồng. Nhiều gia đình sợ áo quan mỏng, yếu, chưa đầy 3 năm đã sập, động mồ mả thì coi như xui rủi kéo dài. Hơn nữa, từ xa xưa, quan niệm của ông bà mình “làm chi thì làm, đừng để động mồ động mả”. Đất thấp, nước phèn, quan tài nhỏ thì dễ sụp, do đó họ mới ráng làm quan tài to, gỗ tốt.
Anh Nguyễn Hữu Hạnh, người phụ việc cho chú Mười, giải thích thêm, gỗ thơm như gỗ hương ngoài bền, tốt thì còn át được mùi xác, mùi tử khí, ông bà tin vậy là giữ phúc đức, con cháu sau này dễ ăn nên làm ra.
Nhóm thợ của chú Mười khiêng áo quan trong một đám tang ở TP.HCM
ẢNH: DƯƠNG TRANG
Đợi mặt trời lên mới bốc mộ
Khi chúng tôi hỏi thêm về chuyện bốc mộ, chú Mười nói tục bốc mộ ở miền Nam thường làm lúc tờ mờ sáng, khoảng từ 5 – 6 giờ. Đó là lúc khí dương mới lên, để hòa khí âm còn vương lại trong mộ.
Lý giải về điều này, anh Hạnh nói: “Đêm khuya là giờ âm, nếu bốc lúc đó thì âm gặp âm không tốt. Phải chờ mặt trời lên, âm dương hòa hợp. Vậy mới không ảnh hưởng sức khỏe người bốc, người nhà”.
Trước khi bốc mộ, gia đình thường thắp nhang khấn xin hương linh “cho làm việc này suôn sẻ, thuận lợi”. Chú Mười cười, “làm nghề này mà thiếu câu khấn đó là không yên đâu nghe”.
Cũng theo chú Mười, khác với miền Bắc, sau 3 năm thường cải táng (sang cát). Ở miền Nam đa phần cứ chôn sâu, chôn chặt, chỉ bốc mộ khi có lý do chính đáng như đưa về quê, hay do quy hoạch nghĩa trang…
“Ở miền Bắc, sau 3 năm phải bốc mộ, sang cát, sắp xếp lại bộ xương đưa vô tiểu, quách. Miền Nam thì khác, một là chôn hẳn, hai là hỏa táng rồi đưa vô chùa”, ông chủ trại hòm Phước Thiện Thọ nói và cho biết cũng vì vậy mà nghề bốc mộ trong Nam ít “nhộn nhịp” hơn ngoài Bắc.
Là người có kinh nghiệm lâu năm, song mỗi lần nhận việc bốc mộ, chú Mười nói “vẫn căng thẳng như lần đầu, vì chuyện âm dương, mình làm mà sơ sót, còn bị hương linh trách nhẹ”.
Có lần, chú Mười đi bốc mộ cho một gia đình ở huyện Hóc Môn cũ (nay là xã Hóc Môn, TP.HCM). Ngôi mộ gần 40 năm tuổi, cây cỏ mọc um tùm, rễ đan vào nhau. “Trước khi đào, chú thắp cây nhang, khấn: ‘Cho tụi con được làm chu toàn, đưa ông về chỗ mới sạch sẽ hơn’. Thấy cây nhang cháy thẳng, không gãy, chú mới yên tâm”.
Lúc bốc mộ xong, xương cốt được gom kỹ lưỡng, rửa sạch, rồi tùy gia đình mà hỏa táng hay cho vào tiểu, quách để chôn lại nơi mới. “Xong xuôi, gia đình thường khóc. Không phải sợ, mà là thương, nhớ; chú nhìn những hình ảnh đó mà cũng thấy chùng lòng”.
Anh Nguyễn Hữu Hạnh giải thích tại sao bốc mộ phải chọn lúc mặt trời lên
ẢNH: DƯƠNG TRANG
Ngoài chuyện tâm linh, chọn khung giờ sáng sớm để bốc mộ, theo chú Mười còn có lý do khoa học. Chú Mười lý giải, buổi sáng là lúc khí trời trong lành, ánh nắng vừa lên, vi khuẩn ít, tránh lây mầm bệnh.
“Nghề mai táng ở TP.HCM mình bây giờ cũng được tập huấn đầy đủ; song ai cũng kiêng không bốc mộ ban đêm”, chú Mười nói và cho rằng cái chính vẫn là “làm cho đúng”, để người mất được về chỗ mới, người sống không lo lắng.
“Sống thì nhà cao cửa rộng, chết cũng phải ấm êm”
Buổi chiều, nhóm thợ bên ngoài trại hòm đã làm xong việc, lau những giọt mồ hôi lấm tấm vương trên trán, cười xòa với nhau. Trên bậc cửa, chú Mười nhấp ngụm trà, nhìn chiếc quan tài gỗ hương mới đóng, khe khẽ nói: “Sống thì nhà cao cửa rộng, chết cũng phải ấm êm. Người miền Nam mình nghĩ vậy đó”.
Nghề của chú, từ chiếc đinh đóng áo quan cho tới giờ bốc mộ lúc rạng sáng, đều không phải chỉ để người đã khuất yên giấc, mà còn để người sống thấy lòng nhẹ nhõm.
Kỳ tiếp theo: Nghề mai táng ở TP.HCM: Người đưa tiễn và những chuyện kỳ lạ sau cái chết
📌 Bài viết này được đóng góp bởi người dùng và bản quyền thuộc về người dùng đã xây dựng bài viết. Bản quyền thuộc về tác giả gốc và chỉ dùng cho mục đích học tập và giao tiếp. Nếu có bất kỳ vi phạm nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi để xóa nó.
