Chiết trừ gia cảnh chưa hợp với gia cảnh

Kiến nghị nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc lên 50%

Đầu tiên là mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) với người phụ thuộc. Theo quy định của luật thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) hiện nay, người phụ thuộc là người mà đối tượng nộp thuế TNCN có trách nhiệm nuôi dưỡng, gồm: con (dưới 18 tuổi; con từ 18 tuổi trở lên bị khuyết tật, không có khả năng lao động; con đang theo học tại VN hoặc nước ngoài tại bậc học đại học, cao đẳng, trung học…); vợ hoặc chồng của người nộp thuế; cha mẹ; cá nhân khác (anh, chị, em…)… Mức GTGC cho người phụ thuộc chiếm 40% mức GTGC của người nộp thuế. Cụ thể, hiện nay mức GTGC đối với người nộp thuế ở mức 11 triệu đồng/tháng thì người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng. Dự thảo luật Thuế TNCN vừa công bố, trong phần kiến nghị tăng mức GTGC đưa ra 2 phương án, đó là GTGC cho người nộp thuế lên 13,3 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc là 5,3 triệu đồng/tháng; hoặc người nộp thuế lên 15,5 triệu đồng/tháng, người phụ thuộc 6,2 triệu đồng/tháng.

Bà Lâm Nguyên (ngụ P.Thủ Đức, TP.HCM) cho rằng mức GTGC cho người nộp thuế và người phụ thuộc hiện nay không theo kịp chi phí sinh hoạt thực tế. Giá cả hàng hóa, dịch vụ tăng lên hằng năm, mức GTGC 4,4 triệu đồng/tháng không đủ nuôi một đứa con về tiền ăn, tiền học và tiền sữa – những chi phí cơ bản nhất; chưa kể các chi phí thiết yếu khác gồm tiền học thêm tiếng Anh, học nhạc, học năng khiếu, tiền vui chơi giải trí…

ẢNH: Đào Ngọc Thạch

“Cứ mỗi năm, con học lên một lớp hay vượt cấp thì số tiền chi ra cũng sẽ tăng lên. Trong khi đó, mức GTGC chỉ được điều chỉnh tăng khi chỉ số CPI tăng 20%. Nghĩa là khi nào mức GTGC cho người nộp thuế tăng lên thì phần giảm trừ cho người phụ thuộc mới được tăng lên. Ngoài ra, chi phí trả tiền lãi vay ngân hàng cũng chưa được đề cập trong phần thu nhập mà người lao động có được”, bà Nguyên nói, và kiến nghị khấu trừ bổ sung trong thuế TNCN đối với người chưa sở hữu nhà ở (hoặc phải chi trả tiền thuê nhà để ở) và người đang trả góp mua căn hộ đầu tiên, với mức trần nhất định (theo địa bàn cư trú và tổng thu nhập).

Thực tế, ngưỡng chịu thuế lạc hậu là một trong những lý do khiến số thu thuế TNCN tăng nhanh trong những năm qua. Dữ liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, năm 2020, số người nộp thuế hơn 2,3 triệu người, người phụ thuộc là 669.125 người và số thu thuế là 61.304 tỉ đồng. Năm 2021, số người nộp thuế tăng vọt gần gấp đôi năm 2020, lên 4,498 triệu người; còn người phụ thuộc tăng gần 3 lần, lên hơn 2,28 triệu người. Dù vậy, số thuế cũng tăng lên 78.292 tỉ đồng. Qua năm 2022, số người nộp thuế tăng nhẹ lên 4,597 triệu người, người phụ thuộc lên 2,465 triệu người. Thế nhưng số thu vẫn tăng lên 84.221 tỉ đồng. Năm 2023, số người nộp thuế giảm còn 3,831 triệu, người phụ thuộc là 2,151 triệu người và số thu còn 73.598 tỉ đồng.

Với số liệu này, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, cho hay thực tế chứng minh khi điều chỉnh mức GTGC cho người nộp thuế thì số thu vẫn không giảm.

“Nếu tính từ ngày ban hành luật Thuế TNCN cho đến thời điểm luật thuế mới sửa đổi có hiệu lực vào năm 2027 thì mất 20 năm. Trong 20 năm đó, mức GTGC được điều chỉnh 3 lần nhưng chi phí cho cuộc sống sau 20 năm đã khác nhiều. Trong khi quy định mức GTGC không theo kịp đã tạo ra sự bất cập, dẫn đến số thu tăng lên. Chính vì vậy, trong đợt điều chỉnh GTGC sẽ trình vào tháng 10 này, cần chọn mức giảm trừ cao nhất để tránh lạc hậu cho những năm tiếp theo. Ngoài ra, cũng nên xem xét lại mức GTGC cho người phụ thuộc hiện nay đang ở mức thấp”, ông Tú nói và phân tích: Thực tế chi phí cho người phụ thuộc còn cao hơn cả người nộp thuế. Do đó, trong việc sửa đổi luật sắp tới nên tăng lên 50%. Cụ thể, GTGC cho người nộp thuế lên 13,3 triệu đồng/tháng thì mức GTGC cho người phụ thuộc là 6,6 triệu đồng/tháng; còn nếu GTGC cho người nộp thuế lên 15,5 triệu đồng/tháng thì GTGC cho người phụ thuộc lên 7,7 triệu đồng/tháng.

Cần giãn thu nhập giữa các bậc thuế

Ngoài mức GTGC thấp khiến số thu thuế TNCN tăng hằng năm, theo ông Nguyễn Ngọc Tú, có 2 nguyên nhân khác tác động, đó là thuế suất cao, thu nhập giữa các bậc thuế quá sát khiến việc nhảy bậc thuế cũng nhanh hơn.

Nguồn: Bộ Tài chính

Hiện nay, luật Thuế TNCN có tổng cộng 7 bậc và ở bậc cao nhất có thuế suất 35%. Theo thông tin từ Bộ Tài chính, số người rơi vào bậc 7 chịu mức thuế cao nhất 35% chỉ khoảng từ 2 – 3% tổng số người nộp thuế nhưng nộp số thuế chiếm trên 50% tổng số thu. Chẳng hạn năm 2023, tổng số người nộp thuế là 3,831 triệu người, nộp 73.598 tỉ đồng, thế nhưng chỉ 61.677 người nộp thuế ở bậc 7 nhưng đóng số thuế lên 38.066 tỉ đồng. Số thu thuế của bậc 4, 5, 6 từ 6.000 – 9.000 tỉ đồng mỗi năm, chiếm khoảng 10% của mỗi bậc. Ở bậc 3 (thuế suất 15%) chiếm 7% số thu. Còn ở bậc 1 và 2 (thuế suất 5% và 10%) chiếm khoảng 6% số thu. Tại dự thảo sửa đổi luật Thuế TNCN, ban soạn thảo đưa ra 2 phương án về biểu thuế cắt giảm 7 bậc xuống 5 bậc. Cả 2 phương án đều giữ nguyên mức thuế suất giống nhau là 5%, 15%, 25%, 30% và 35%, chỉ khác ở thu nhập mỗi bậc là khác nhau. Ở mức thuế suất 35%, phương án 1 là trên 80 triệu đồng, còn phương án 2 là trên 100 triệu đồng. Khoảng cách giữa các bậc nhảy từ 10 đến 40 triệu đồng.

Ông Nguyễn Ngọc Tú dẫn chứng: Người nộp thuế có thu nhập 40 triệu đồng, có một người phụ thuộc. Như vậy mỗi tháng người này được trừ ra 15,5 triệu đồng, thu nhập chịu thuế là 25 triệu đồng. Số thu nhập này sẽ nhảy bậc thuế từ 5% – 10% và 15%. Ở biểu thuế lũy tiến từng phần hiện nay, khoảng cách thu nhập của các bậc 2, 3 rất sát nhau dẫn đến người nộp thuế nhảy bậc nhanh. Nhìn vào số thu như trên có thể thấy người có thu nhập trên 80 triệu đồng chỉ chiếm 2 – 3% số người nộp thuế mà đóng thuế chiếm trên 50% số thu. Điều này phản ánh phần nào mức thu nhập giữa các bậc quá dày.

Mặc dù dự thảo sửa đổi luật đã giãn thu nhập giữa các bậc, nhưng TS Nguyễn Ngọc Tú cho rằng cần tăng mức thu nhập lên. Cụ thể, đến 30 triệu đồng thì thuế suất là 5%, trên 30 – 70 triệu đồng là 10%, trên 70 – 120 triệu đồng là 15%, trên 120 – 200 triệu đồng là 20% và trên 200 triệu đồng là 25%. Thêm vào đó, việc điều chỉnh thuế suất thuế TNCN xuống nhằm phù hợp với thuế thu nhập doanh nghiệp đang có xu hướng còn 15 – 20%.