Chung dòng máu Lạc Hồng: Có cơ chế cụ thể để MTTQgiám sát chống lãng phí

Đây là dự án luật sửa đổi luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí 2013, dự kiến trình và thông qua tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV sắp tới.

Xác định rõ hành vi gây lãng phí

Góp ý dự thảo, GS-TS Trần Ngọc Đường, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn dân chủ – pháp luật, Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) VN, cho rằng dự thảo luật chưa bao quát hết được các lĩnh vực dễ phát sinh lãng phí. Ông dẫn ví dụ, một số lĩnh vực mới, nhạy cảm rất dễ gây lãng phí nhưng chưa được quy định, như lĩnh vực chuyển đổi số. “Đầu tư dàn trải phần mềm, xây dựng hạ tầng chuyển đổi số không hiệu quả, sẽ dẫn đến lãng phí”, ông Đường phân tích và đề nghị cần phải mở rộng thêm phạm vi điều chỉnh để bao quát được tất cả các hành vi lãng phí trong đời sống xã hội.

ẢNH: GIA HÂN

So với luật hiện hành, dự thảo luật bổ sung quy định 10 nhóm hành vi gây lãng phí, tuy nhiên GS-TS Trần Ngọc Đường cho rằng cũng chưa bao quát được đầy đủ. Theo ông, thực tế có những vấn đề lãng phí rất lớn, như lãng phí trong quy hoạch và thu hồi đất, lãng phí nguồn nhân lực trong thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, lãng phí trong tổ chức hội họp… Vì vậy, quy định về các hành vi gây lãng phí phải làm sao bao quát được đầy đủ.

Một điểm quan trọng khác, theo ông Đường là dự thảo luật chưa thể chế hóa các tiêu chí định lượng để xác định mức độ tiết kiệm hoặc lãng phí trong từng lĩnh vực như chi tiêu ngân sách, sử dụng tài chính công, tài nguyên… Do đó, việc kiểm tra, giám sát, đánh giá còn cảm tính, chung chung. “Quy định về hành vi gây lãng phí và vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí còn rất chung chung, mang tính liệt kê, làm cho hiệu quả điều chỉnh không cao, không phù hợp với yêu cầu của Đảng và Nhà nước là phải lượng hóa được hiệu quả, cụ thể hóa được mục tiêu tiết kiệm”, GS Đường nhìn nhận.

Đề cập lãng phí trong xây dựng pháp luật, theo PGS-TS Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, việc chậm xây dựng, ban hành chính sách pháp luật để phù hợp với thực tiễn cũng là hành vi gây lãng phí. Ông nêu thực tế các quy định về định mức, tiêu chuẩn hiện rất lạc hậu nhưng chậm được sửa đổi, dẫn đến tình trạng khi thực hiện phải “biến báo”, làm biến dạng các quan hệ trong quản lý sử dụng tài chính, tài sản công. “Không phải rằng chỉ quy định định mức cao là không tiết kiệm, chống lãng phí đâu. Quy định định mức thấp cũng gây ra thất thoát, lãng phí”, ông Sỹ nhấn mạnh.

ẢNH: GIA HÂN

TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, thì đề cập vấn đề “lãng phí cơ hội”. “Lãng phí đấy mới lớn. Ai chịu trách nhiệm về cái đó?”, ông Thiên nêu. Theo ông, chỉ cần ra một quyết định chậm thì đất nước tốn hàng nghìn tỉ, thậm chí hàng chục nghìn tỉ đồng. Hay như dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, một công trình biểu tượng cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nhưng làm kéo dài mười mấy năm, chi phí đội gấp đôi. “Những vấn đề như thế làm mất đi cơ hội chúng ta có thể đua tranh với thiên hạ. Vậy phải tính thế nào trong luật này?”, ông Thiên nói.

Về giải pháp, TS Thiên cho rằng vấn đề cốt lõi chính là một hệ thống thông tin công khai, minh bạch để người dân, toàn xã hội có thể tiếp cận, giám sát. “Chúng ta phải tính thế nào với cơ chế công khai, minh bạch? Vì có công khai và minh bạch thì dân mới có thể tham gia tiết kiệm và chống lãng phí được”, TS Thiên nhấn mạnh.

Cần cơ chế cụ thể, khả thi

Về vai trò trách nhiệm của MTTQ VN trong giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, GS-TS Trần Ngọc Đường góp ý, quy định tại dự thảo luật cũng còn chung chung, thiếu cụ thể, thiếu các điều kiện đảm bảo thực hiện. Cùng với đó, vai trò giám sát xã hội của báo chí, phương tiện thông tin đại chúng và người dân trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cũng thiếu cụ thể. “Tôi cho rằng điều này chưa thể chế được quan điểm của Đảng và Nhà nước về dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, GS Đường nói.

Để MTTQ VN, các đoàn thể tham gia hiệu quả hơn vào giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, ông Đỗ Duy Thường, Phó chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn dân chủ – pháp luật, Ủy ban T.Ư MTTQ VN, đề nghị Chính phủ phối hợp với Ủy ban T.Ư MTTQ VN xây dựng, ban hành quy chế giám sát và phản biện xã hội về tiết kiệm, chống lãng phí. Khi có quy chế, Ban Thường trực MTTQ VN sẽ phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ để thực hiện. Ở địa phương, MTTQ các cấp sẽ phối hợp với UBND cùng cấp để giám sát. Theo ông Thường, vấn đề tiết kiệm, chống lãng phí là vấn đề toàn dân chứ không chỉ trong cơ quan nhà nước. Do đó, khi xây dựng được quy chế phối hợp giữa MTTQ và Chính phủ, việc giám sát tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội sẽ hiệu quả.

ẢNH: GIA HÂN

Cùng quan điểm, TS Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, cho rằng việc dự thảo luật quy định, MTTQ VN và các tổ chức thành viên giám sát thực hiện chính sách pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí tại cơ quan, tổ chức của nhà nước là quá hẹp. Ông đề nghị luật phải “mở ra”, quy định MTTQ, các tổ chức thành viên thực hiện giám sát tiết kiệm, chống lãng phí ở tất cả cơ quan, tổ chức có sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công.

Với các ban thanh tra nhân dân, ban giám sát đầu tư cộng đồng ở cấp cơ sở, TS Pha cho rằng cơ chế hiện nay, việc các thiết chế này giám sát tiết kiệm, chống lãng phí của cơ quan, tổ chức là bất khả thi. “Thực tế chúng ta thấy hàng loạt khu đất bỏ hoang, rồi biệt thự liền kề cỏ mọc cả chục năm nay là lãng phí, nhưng ban thanh tra nhân dân có giám sát được không? Đất nhà ở đó nhưng chủ ở đâu không ai biết!”, ông Pha nêu và cho rằng để các thiết chế dân chủ này tham gia hiệu quả vào chống lãng phí, cần phải cho cơ chế, cho quyền thì mới khả thi.