Dù được nhà nước hỗ trợ toàn bộ hoặc phần lớn học phí, nhiều trường trung cấp hiện vẫn chật vật tìm học viên. Nhiều ngành nghề dù ‘khát’ nhân lực nhưng vẫn vắng người học.
MỎI MÒN CHỜ NGƯỜI HỌC
Những năm gần đây, tuyển sinh bậc trung cấp (TC) liên tục rơi vào tình trạng chật vật. Mặc dù theo quy định của nhà nước, nhiều ngành học trình độ TC được miễn, giảm từ 70 – 100% học phí, nhưng hoạt động tuyển sinh hằng năm vẫn chậm.
Dù được miễn giảm học phí, nhiều ngành học bậc trung cấp vẫn tuyển sinh khó khăn
ẢNH: NTCC
Tại Trường TC Khôi Việt (TP.HCM), thạc sĩ Trần Thành Đức, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết trong vài năm trở lại đây, hoạt động tuyển sinh của trường gặp nhiều khó khăn. Các ngành học đào tạo ngắn hạn (3 tháng) như chăm sóc sắc đẹp, y học cổ truyền… vẫn tuyển sinh tương đối, nhưng tuyển sinh khóa dài hạn thì rất trắc trở. “Nguồn tuyển từ học sinh (HS) tốt nghiệp THPT thì phải chờ xét tuyển ĐH-CĐ xong; còn HS tốt nghiệp THCS phải đợi nhập học THPT công lập mới bắt đầu tuyển sinh”, thạc sĩ Đức nói thêm.
Câu chuyện ở Trường TC Du lịch và Khách sạn Saigontourist (TP.HCM) cũng không khác nhiều. Năm 2025, chỉ tiêu tuyển sinh của trường là 1.000, nhưng đến hiện tại chỉ mới đạt 50 – 60%. “Năm nay, số lượng HS lớp 9 ít, HS tốt nghiệp THPT thì vẫn đang xét tuyển ĐH-CĐ, vì vậy trường vẫn còn trong thời gian chờ”, thạc sĩ Võ Thị Mỹ Vân, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết.
Theo thạc sĩ Vân, cơ hội việc làm cho học viên ở lĩnh vực du lịch, nhà hàng, khách sạn là rất lớn. Tuy nhiên, số lượng người học vẫn rất ít, không đáp ứng nhu cầu tuyển dụng. Nói về lý do khiến người học kén chọn học TC, thạc sĩ Vân chia sẻ: “Một phần do hiện nay các trường CĐ-ĐH mở ngành du lịch rất nhiều, cộng thêm tâm lý của gia đình mong muốn con em được học ĐH, bởi học TC sẽ mất thêm thời gian liên thông nếu muốn học lên bậc học cao hơn”.
Trường TC Việt Giao (TP.HCM) tiếp tục duy trì chỉ tiêu tuyển sinh là 500. Tuy nhiên, theo thạc sĩ Trần Phương, Hiệu trưởng nhà trường, năm nay lại không có nguồn tuyển HS tốt nghiệp THCS, đến nay trường chỉ mới tuyển được hơn 120 chỉ tiêu. “Không riêng gì Trường TC Việt Giao, nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp hằng năm tuyển sinh được 800 – 900 thì nay con số này chỉ khoảng 200”, thạc sĩ Phương nói thêm.
Theo thạc sĩ Trần Phương, có nhiều nguyên nhân khiến việc tuyển sinh tại các trường TC ngày càng khó khăn. Từ sau dịch Covid-19, kinh tế khó khăn; chính sách giáo dục có nhiều thay đổi; HS có nhiều con đường học hơn; đầu vào ĐH hiện nay không còn quá khắt khe; các trường CĐ cũng tuyển sinh HS tốt nghiệp THCS, vì vậy các trường TC mất đi một nguồn tuyển.
NỖ LỰC TĂNG TÍNH CẠNH TRANH
Giữa bối cảnh khó khăn, nhiều trường TC không chỉ chờ học viên mà đã chủ động đổi mới để tăng tính cạnh tranh.
Thời gian qua, Trường TC Du lịch và Khách sạn Saigontourist hợp tác cùng nhiều khách sạn liên doanh, tập đoàn dịch vụ để đào tạo theo đơn đặt hàng, cam kết việc làm cho HS. Theo thạc sĩ Vân, thay vì dạy chung chung, trường tập trung đào tạo những vị trí việc làm cụ thể. Khi HS học lễ tân thì chuyên kỹ năng đón khách, đặt phòng; học bếp thì làm được hơn 120 món ăn Âu – Á – Việt…
Tương tự, Trường TC Việt Giao đã và đang gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp, đào tạo theo đơn đặt hàng để đảm bảo học viên sau khi tốt nghiệp có thể làm việc ngay mà không cần đào tạo lại. Về chương trình đào tạo, trường liên tục cập nhật để hướng đến chuẩn quốc tế và đón đầu xu thế hội nhập Cộng đồng kinh tế ASEAN, giúp học viên có khả năng tự do dịch chuyển lao động trong khu vực.
Không chỉ tuyển sinh các khóa đào tạo ngắn hạn, Trường TC Khôi Việt hiện đã mở rộng hợp tác với các trung tâm giáo dục thường xuyên ở ĐBSCL để tiếp cận nguồn HS tốt nghiệp THCS sớm hơn.
Hoạt động tuyển sinh của các trường TC vài năm trở lại đây gặp nhiều khó khăn
ẢNH: Mỹ Quyên
TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG
Mặc dù đã chủ động đổi mới, nhiều trường TC vẫn chật vật trong việc cải thiện tình hình tuyển sinh.
Theo phân tích của tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD-ĐT), nguyên nhân bắt nguồn từ cả phía người học lẫn từ hệ thống quản lý và tổ chức đào tạo. Trong bối cảnh hiện nay, người học có nhiều lựa chọn hơn, với thứ tự ưu tiên thường là ĐH, rồi CĐ, sau đó mới đến TC khiến các trường ở thế bất lợi ngay từ khâu tiếp cận. Không ít trường chưa kịp cập nhật chương trình theo xu hướng công nghệ, thị trường lao động và nhu cầu kỹ năng mới; nội dung đào tạo còn nặng lý thuyết, thiếu tính hấp dẫn và chưa gắn với trải nghiệm nghề nghiệp cụ thể, làm giảm động lực đăng ký học. Chưa kể khá nhiều trường TC ngoài công lập còn thuê mướn cơ sở ngoài trường để dạy học.
Bên cạnh đó, hệ thống đào tạo TC đang tồn tại nhiều mô hình như 9+1, 9+2, 9+3 và 12+2. Sự đa dạng này lại đang thiếu định hướng thống nhất, dẫn tới rối rắm về thời gian học, chuẩn đầu ra, khó hội nhập quốc tế và chuẩn hóa trình độ lao động. Với hệ 12+2 (tốt nghiệp THPT học tiếp TC 2 năm), thời lượng học tương đương trình độ CĐ ở nhiều quốc gia, làm mờ ranh giới giữa hai bậc học và gây khó khăn cho phân loại trình độ. Đáng chú ý, bậc CĐ cũng được phép tuyển HS tốt nghiệp THCS, làm mất đi nguồn tuyển truyền thống vốn thuộc về TC.
Ở một số địa phương lớn như TP.HCM, các trường CĐ và TC vẫn đào tạo trùng lặp nhiều ngành, dẫn đến dàn trải nguồn lực, thiếu cơ sở thực tập ở doanh nghiệp hoặc bệnh viện, làm giảm hiệu quả đào tạo và khó tạo thương hiệu riêng cho từng cơ sở. Ngay cả khi đã đổi mới chương trình và cách đào tạo, nếu mô hình tổ chức – quản trị trường học vẫn giữ nguyên, không điều chỉnh theo hướng linh hoạt, liên kết và tối ưu nguồn lực, thì các “nút thắt” phát triển vẫn tồn tại.
Nhu cầu nhân lực ngành du lịch, nhà hàng, khách sạn rất cao nhưng người học ít
ảnh: Yến Thi
Để tháo gỡ khó khăn và nâng cao sức cạnh tranh của bậc TC, tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh cho rằng cần tái hình thành “trung học nghề”. Với hệ 12+2, nên để người học học CĐ như hầu hết các quốc gia khác trên thế giới, rút ngắn lộ trình và tăng giá trị văn bằng. Các trường TC chưa đủ điều kiện nâng cấp lên CĐ thì nên tập trung đào tạo theo mô hình trung học nghề – tích hợp kiến thức văn hóa THPT cốt lõi với kỹ năng nghề. Bằng cấp (trình độ) có giá trị pháp lý như nhau về cơ hội học lên cao, việc làm và phát triển sự nghiệp, như vậy nhà trường sẽ có sức hút mới và phục vụ mục tiêu phân luồng sau THCS.
“Ở cấp địa phương, nên sáp nhập các trường TC công lập vào trường CĐ để đào tạo bậc CĐ hoặc đào tạo trung học nghề. Việc sáp nhập này không chỉ nhằm xử lý tình trạng thiếu nguồn tuyển sinh, mà quan trọng là bảo đảm tính hợp lý trong phân tầng đào tạo, tối ưu hiệu quả đầu tư và tạo thuận lợi cho liên thông”, tiến sĩ Vinh đề xuất.
Hình thành mô hình “liên minh CĐ”
Theo tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, riêng ở TP.HCM, có thể hình thành “liên minh CĐ” tạo sức mạnh tổng hợp, vừa tránh trùng lặp ngành nghề đào tạo vừa tận dụng thế mạnh từng trường, tăng hiệu quả tự chủ, thu hút đầu tư và mở rộng hợp tác với doanh nghiệp.
Cũng theo tiến sĩ Vinh, TP.HCM có thể tham khảo mô hình Viện Giáo dục kỹ thuật ITE (Institute of Technical Education) phù hợp với việc tinh giản bộ máy và phân cấp quản lý. Thực tế cho thấy sở GD-ĐT sẽ chịu thách thức lớn và không quản lý hiệu quả nếu giữ mô hình quản trị các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phân tán và ít tự chủ như hiện nay, trong khi phải đáp ứng nhu cầu đa dạng và chất lượng khắt khe từ thị trường.
“Dù theo hướng nào, chất lượng đào tạo vẫn phải được xem là yếu tố quyết định. Khi nội dung, phương pháp và trải nghiệm học tập hấp dẫn, gắn liền cơ hội nghề nghiệp, HS sẽ chủ động lựa chọn, thay vì bị thuyết phục bởi học phí thấp hay các chính sách hỗ trợ ngắn hạn”, tiến sĩ Vinh khẳng định.
Theo chuyên gia này, mô hình trung học nghề mà hầu hết các quốc gia đang vận hành đã chứng minh hiệu quả đào tạo nhân lực cấp trung trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước mà Hàn Quốc là một ví dụ điển hình.
📌 Bài viết này được đóng góp bởi người dùng và bản quyền thuộc về người dùng đã xây dựng bài viết. Bản quyền thuộc về tác giả gốc và chỉ dùng cho mục đích học tập và giao tiếp. Nếu có bất kỳ vi phạm nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi để xóa nó.
